I. Tác giả, tác phẩm

1. Tác giả (các em tham khảo phần giới thiệu về tác giả Phạm Văn Đồng trong SGK Ngữ văn 7 tập 2)

2. Tác phẩm

Đoạn trích Đức tính giản dị của Bác Hồ được trích từ bài Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại - diễn văn trong lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1970).

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

* Luận điểm chính của toàn bài trong đoạn mở đầu: "Điều quan trọng cần phải làm nổi bật nhất là sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường vô cùng giản dị và khiêm tốn của Hồ Chủ tịch".

* Để làm rõ đức tính giản dị của Bác Hồ, tác giả đã chứng minh trên những phương diện:

  • Bữa ăn hằng ngày: ăn uống chỉ có vài ba món
  • Nhà ở: căn nhà xiêu vẹo chỉ vài ba phòng nhỏ bé
  • Việc làm: trong đời sống của mình, việc gì Bác tự làm được thì không cần người giúp, cho nên bên cạnh Bác người giúp việc và phục vụ có thể đếm trên đầu ngón tay.
  • Lời nói, bài viết: dễ hiểu, Bác dùng những từ ngữ bình dân để cho tất cả quần chúng nhân dân đều hiểu được, nhớ được, làm được. 

Câu 2:

* Trình tự lập luận của tác giả trong bài:

  • Nhan đề: nêu luận điểm chính của bài: Đức tính giản dị của Bác Hồ.
  • Chứng minh luận điểm
  • Giải thích và bình luận để làm sáng tỏ
  • Chứng minh luận điểm bằng hệ thống luận cứ

* Bố cục của văn bản: gồm 2 đoạn:

  • Đoạn 1: từ đầu => "tuyệt đẹp" : Sự nhất quán giữa cuộc đời hoạt động cách mạng và lối sống thanh bạch, giản dị của Bác Hồ.
  • Đoạn 2: còn lại : Tác giả chứng minh sự giản dị của Hồ Chủ tịch trong lối sống, trong sinh hoạt và trong công việc.

Câu 3:

Đoạn văn từ "Con người của Bác" cho đến "Nhất, Định, Thắng, Lợi".

* Nghệ thuật chứng minh của tác giả ở đoạn văn trên: Tác giả đã đưa ra một hệ thống luận cứ toàn diện, các dẫn chứng đều cụ thể, xác thực và rất phong phú.

* Những chứng cứ trong đoạn văn này rất giàu sức thuyết phục vì hệ thống luận cứ rất rõ ràng, toàn diện, từ bữa ăn cho đến nhà ở, việc làm, cách nói, cách viết,... Hơn thế nữa, những điều tác giả kể ra hoàn toàn thuyết phục người đọc bởi ông đã có thời gian sống gần, có mối quan hệ gần gũi và lâu dài với Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời gian Người còn sống.

Câu 4:

" Bác Hồ sống đời sống giản dị, thanh bạch như vậy, bởi vì Người sống sôi nổi, phong phú đời sống và cuộc đấu tranh gian khổ và ác liệt của quần chúng nhân dân. Đời sống vật chất giản dị càng hòa hợp với đời sống tâm hồn phong phú, với những tư tưởng, tình cảm, những giá trị tinh thần cao đẹp nhất".

Trong đoạn văn trên, tác giả đã kết hợp nhiều biện pháp khác nhau để người đọc hiểu sâu sắc hơn về đức tính giản dị của Bác Hồ, cụ thể như sau:

  • Lật lại vấn đề : "Nhưng chớ hiểu lầm rằng..."
  • Giải thích : "bởi vì Người sống sôi nổi, phong phú..."
  • Bình luận : "Đời sống vật chất giản dị càng hoà hợp với đời sống tâm hồn phong phú, với những tư tưởng, tình cảm, những giá trị tinh thần cao đẹp nhất...".

=> giúp cho tác giả soi sáng hơn vấn đề từ nhiều góc độ, nhiều khía cạnh khác nhau, đồng thời, giúp cho bài viết tăng thêm sức hấp dẫn và thuyết phục người đọc hơn.

Câu 5:

Theo em, đặc sắc trong nghệ thuật nghị luận của bài văn này là:

  • Luận điểm ngắn gọn, mang tính tập trung
  • Luận cứ xác đáng, toàn diện
  • Luận chứng phong phú, cụ thể, xác thực

Ngoài ra, tư tưởng và giá trị của bài văn còn được thể hiện rõ ràng và sâu sắc hơn qua sự kết hợp giữa phương pháp nghị luận chứng minh với các phương pháp như giải thích, nêu vấn đề và lật lại vấn đề.