I. Liên Xô
1. Công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945-1950)
*Tình hình Liên Xô sau Chiến tranh
- Khó khăn:
+ Chịu hậu quả nặng nề do Chiến tranh thế giới thứ hai gây ra.
+ Các nước đế quốc phát động “Chiến tranh lạnh” bao vây kinh tế, cô lập về chính trị... chống Liên Xô và các nước xã hội chù nghĩa.
- Thuận lợi: Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Xô Viết, nhân dân Liên Xô đã lao động quên mình để xây dựng lại đất nước.
=> Đảng và Nhà nước Xô viết đã đề ra kế hoạch khôi phục và phát triển kinh tế đất nước với kế hoạch 5 năm lần thứ tư (1946 – 1950).
*Thành tựu:
- Đến năm 1950, sản xuất công nghiệp tãng 73% so với trước chiến tranh.
- Sản xuất nông nghiệp cũng vượt mức trưóc chiến tranh.
- Đời sống nhân dân đưực cải thiện.
- Năm 1949, chế tạo thành công bom nguyên tử.
2. Tiếp tục công cuộc xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật cùa chú nghĩa xã hội (từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX)
- Hoàn cảnh lịch sử:
+ Luôn bị các nước tư bàn phương Tây chống phá về kinh tế, chính trị, quân sự.
+ Phải chịu chi phí lớn cho quốc phòng, để bảo vệ an ninh và thành quả của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
- Phương hướng chính của các kế hoạch lần thứ năm (1951 – 1955), lần thứ sáu (1956 – 1960) và kế hoạch 7 năm (1959 – 1965) là:
+ Tiếp tục ưu tiên phát triển công nghiệp nặng – nền tảng của nền kinh tế quốc dân.
+ Thực hiện thâm canh trong sản xuất nông nghiệp.
+ Đẩy mạnh tiến bộ khoa học – kĩ thuật.
+ Tăng cường sức mạnh quốc phòng của đất nước.
- Những thành tựu cơ bản:
+ Kinh tế: Liên Xõ là cường quốc công nghiệp đứng hảng thứ hai trên thế giới (sau Mĩ). Giữa thập niên 70 chiếm gần 20% tổng sản lượng công nghiệp thế giới.
+ Khoa học-kĩ thuật: Chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao của khoa học-kĩ thuật thế giới, đặc biệt ngành khoa học vũ trụ, mở đầu ki nguyên chinh phục vũ trụ cùa loài người.
/ Năm 1957, Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo lên khoảng không vũ trụ, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.
/ Năm 1961, Liên Xô phóng con tàu “Phương Đông” đưa nhà du hành vũ trụ Gagarin lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất.
+ Đối ngoại: Liên Xô thực hiện cbính sách đối ngoại hoà bình, tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chù nghĩa thực dân, giành độc lập tự do cho các dân tộc. Là nước xã hội chù nghĩa hùng mạnh nhất sau Chiến tranh thế giới thử hai, Liên Xô được coi là thành trì của hoà bình thế giới và chỗ dựa của cách mạng thế giới.
II. Đông Âu (Sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu)
- Hoàn cảnh lịch sử và quá trình ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu: Những năm 1944-1945, lợi dụng thời cơ Hồng quân Liên Xô tiến quân truy kích quân đội phát xít Đức qua lănh thổ Đông Âu, nhân dân và các lực lượng vũ trang các nước Đông Âu đã nổi dậy phối hợp với Hồng quân tiêu diệt bọn phát xít, giành chính quyền, thành lập các nước dân chủ nnân dân (từ cuối năm 1944 đến năm 1946).
Theo thỏa thuận của ba cường quốc Liên Xô, Mĩ, Anh:
- Liên Xô chiếm dóng khu vực phía đông nước Đức.
- Mĩ, Anh, Pháp chiếm đóng khu vực phía tây nước Đức.
- Hai nhà nước ở Đông Đức (thành lập 10-1949) và Tây Đức (thành lập 9-1949) chịu ảnh hưởng của hai cường quốc Mĩ và Liên Xô.
- Trong thời kì 1945-1949, các nước Đông Âu hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ cùa cuộc cách mạng dân chù nhân dân mà ngày nay thường gọi là cách mạng dân tộc dân chủ:
+ Xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân.
+ Tiến hành cải cách ruộng đất.
+ Quốc hữu hoá các xí nghiệp lớn của chủ tư bàn.
+ Ban hành các quyền tự do dân chủ.
=> Lịch sử các nước Đông Âu đã sang một trang mới.
III. Sự hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa
- Những cơ sở để hình thành sự hợp tác về chính trị và kinh tế giữa Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu.
+ Đều do Đảng Cộng sản lãnh đạo, lấy chủ nghĩa Mác- Lê-nin làm nền tảng tư tưởng.
+ Đều có mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
- Với sự ra đời của Hội đồng Tương trợ Kinh tế (SEV) năm 1949 và Tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va (1955) đã hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa.
- Hội đồng Tương trợ Kinh tế (SEV) ra đời nhằm đẩy mạnh sự hợp tác, giúp đỡ lần nhau giữa các nước xã hội chủ nghĩa và đánh dấu sự hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa.
- Tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va: là liên minh mang tính chất phòng thủ về quân sự và chính trị của các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu, nhằm bảo vệ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, góp phần to lớn trong việc duy trì nền hòa bình, an ninh của châu Âu và thế giới.