I. Tình hình thế giới và trong nước
* Tình hình thế giới:
- Chủ nghĩa phát xít lên nắm quyền ở một số nước (Đức-ỉtalia-Nhật) đe doạ nền dân chủ và hoà bình thế giới.
- Đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản chỉ ra kẻ thù nguy hiểm trước mắt của nhân dân thế giới và vận động thành lập ở mỗi nước Mặt trận nhân dân, tập hợp các lực lượng tiến bộ để chống phát xít
- Mặt trận Nhân dân lên nắm chính quyền ở Pháp, ban bố những chính sách tiến bộ áp dụng cho cả thuộc địa.
* Tình hình trong nước:
- Hậu quả nặng nề của khủng hoảng kinh tế 1929-1933 đã tác động sâu sắc đến đời sống của các tầng lớp lao động và cả những nhà tư sản, địa chủ vừa và nhò. Trong khi đó, bọn cầm quyền phản động ở Đông Dương tiếp tục chính sách bóc lột, khủng bố phong trào đấu tranh của quần chúng.
- Do có những thay đổi ở Pháp, nhất là trong chính phủ cầm quyền, bộ phận cầm quyền ở Đông Dương buộc phải có những thay đổi trong chính sách cai trị, chịu thả một số tù chính trị. Những tù chính trị được thả ra đã nhanh chóng tìm cách hoạt động trở lại. Lực lượng cách mạng lúc này cũng đã được phục hồi. Cách mạng có thêm điều kiện thuận lợi để chuyển sang thời kì đấu tranh mới.
- Căn cứ vào tình hình trên và tiếp thu đường lối của Quốc tế Cộng sản, Hội nghị trung ương lần thứ nhất (7-1936) của Đảng Cộng sản Đông Dương đề ra chủ trương chỉ đạo chiến lược và sách lược mới.
+ Xác định kẻ thù cụ thể trước mắt: lả bọn phản dộng Pháp và tay sai.
+ Xác định nhiệm vụ trước mắt: của nhân dân Dông Dương là chống phát xít, chống chiến tranh đế quốc, đòi tự do dân chủ, cơm áo và hoà bình.
+ Thành lập Mặt trận Nhân dân phản đế Đông Dương (sau đổi là Mặt trận Dân chủ Đông Dương).
+ Hình thức, phương pháp đấu tranh: hợp pháp, nửa hợp pháp, công khai, nửa công khai.
II. Mặt trận dân chủ đông dương và phong trào đấu tranh đòi tự do, dân chủ
- Chủ trương mới của Đảng đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng bức thiết của quần chúng, đă dấy lên trong cả nước phong trào đấu tranh sôi nổi, mạnh mẽ nhằm vào mục tiêu trước mắt là tự do, dân chủ, cơm áo, hoà bình.
- Giữa năm 1936, Đảng chủ trương phát động phong trào đấu tranh công khai, vận động thành lập "Ủy ban trù bị Đại hội Đông Dương" nhằm thu thập nguyện vọng của quần chúng, tiến tới Đại hội Đông Dương (5-1936). Hưởng ứng chủ trương trên, các “ủy ban hành động” nối tiếp nhau ra đời ở nhiều địa phương trong cả nước.
- Đầu 1937, nhân việc đón phái viên Chính phủ Mặt trận nhân dân Pháp và viên toàn quyền mới xứ Đông Dương là Gô-đa, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quần chúng khắp nơi trong nước, đông đảo hăng hái nhất là công nhân và nông dân, biểu dương lực lượng qua các cuộc mít tinh, biểu tinh, đưa “dân nguyện”.
- Những cuộc đấu tranh của công nhân, nông dân, nhân dân lao động ở thành phố:
+ Tổng bãi công của công nhân Công ty than Hòn Gai (với sự tham gia cùa 2,5 vạn người).
+ Cuộc mít tinh ngày 1-5-1938 tại khu Đấu Xảo Hà Nội (với sự tham gia của 2,5 vạn người) ….
- Xuất bản sách báo công khai cùa Đảng, của Mặt trận Dân chủ Đông Dương và các đoàn thể (Tiền phong, Dân chúng, Lao động, Bạn dân, Tin tức…..)
- Một số cuốn sách phổ thông giới thiệu về chủ nghĩa Mác - Lê-nin và chính sách của Đảng cũng được lưu hành rộng rãi (cuốn “Vấn đề dân cày” của Qua Ninh và Vân Đình).
III. Ý nghĩa của phong trào
- Phong trào đấu tranh công khai hợp pháp 1936-1939 là phong trào dân tộc dân chủ rộng lớn. Nhờ đỏ, Đàng đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục sâu rộng tư tưởng Mác - Lê-nin, đường lối chính sách của Đảng, tập hợp đông đảo quần chúng trong Mặt trận Dân tộc Thống nhất rộng rãi, tổ chức thành đội quân chính trị của quần chúng gồm hàng triệu người ở thành thị và nông thôn.
- Qua lãnh đạo phong trào quần chúng, uy tín và ảnh hưởng của Đảng được mở rộng, trình độ chính trị và khả năng công tác của cán bộ, đảng viên được nâng lên, đội ngũ cán bộ cách mạng dày dạn kinh nghiệm càng đông đảo, tổ chức của Đảng được củng cố và phát triến. Đó là cuộc diễn tập thứ hai của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, chuẩn bị cho thắng lợi Cách mạng tháng Tám sau này.