I. Tác giả, tác phẩm

1.  Tác giả (mời các em tham khảo SGK Ngữ văn 6 Tập 2)

2. Tác phẩm

*  Xuất xứ: Năm 1854, Tổng thống thứ 14 của nước Mĩ là Phreng-klin Pi-ơ-xơ tỏ ý muốn mua đất của người da đỏ. Thủ lĩnh Xi-át-tơn đã gửi bức thư này trả lời. Đây là một bức thư rất nổi tiếng, từng được nhiều người xem là một trong những văn bản hay nhất về thiên nhiên và môi trường.

* Tóm tắt

Đất đai, cùng với mọi vật liên quan đến nó - bầu trời, không khí, dòng nước, động vật, thực vật là những điều thiêng liêng đối với người da đỏ, là bà mẹ của người da đỏ nên không dễ gì đem bán. Cách đối xử của người da trắng mới nhập cư đối với đất là hoàn toàn đối lập với người da đỏ. Nếu người da đỏ buộc phải bán đất thì người da trắng cũng phải đối xử với đất như người da đỏ. "Đất là mẹ" của loài người, điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra với con của đất, vì vậy cần phải biết quý trọng đất đai.

* Bố cục: Văn bản có thể được chia làm 3 đoạn:

  • Đoạn 1:  từ đầu => "cha ông chúng tôi": Những điều thiêng liêng trong ký ức người da đỏ.
  • Đoạn 2: tiếp => "đều có sự ràng buộc": Những mối lo lắng của người da đỏ về đất đai và môi trường có thể bị tàn phá bởi người da trắng.
  • Đoạn 3: còn lại: Kiến nghị của người da đỏ về việc bảo vệ môi trường và đất đai.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

a) Đoạn đầu của bức thư, những phép nhân hóa và so sánh được sử dụng trong đoạn văn là:

* So sánh:

  • tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ông
  • nước óng ánh, êm ả trôi dưới những dòng sông, con suối là máu của tổ tiên

*  Nhân hóa:

  • Mảnh đất này là bà mẹ của người da đỏ
  • Bông hoa ngát hương là người chị, người em
  • Người da đỏ, mỏm đá, vũng nước, chú ngựa đều "cùng chung một gia đình"

b) Tác dụng của phép so sánh và nhân hóa: cho thấy mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa người da đỏ với Đất, với thiên nhiên. Họ coi thiên nhiên như máu thịt, như thành viên trong gia đình. Đó cũng chính là những điều vô cùng thiêng liêng của con người đối với mảnh đất mà mình sinh sống.

Câu 2:

Đoạn văn từ "Tối biết người da trắng không hiểu cách sống" đến "Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc".

a) Đoạn văn trên đã nói lên sự khác biệt, sự đối lập trong "cách sống", thái độ đối với "Đất", đối với thiên nhiên giữa người da đỏ với người da trắng trên những vấn đề:

* Người da đỏ:

  • Mỗi tấc đất là thiêng liêng trong ký ức và kinh nghiệm
  • Đất là bà mẹ
  • Chúng tôi không thể nào quên được mảnh đất tươi đẹp này
  • Không khí quả là quý giá đối với người da đỏ
  • Ngọn gió mang lại hơi thở đầu tiên của cha ông chúng tôi và cũng là hơi thở cuối cùng của họ

*  Người da trắng:

  • Mảnh đất này là kẻ thù của họ, và khi họ đã chinh phục được thì họ sẽ lấn tới
  • Họ đối xử với mẹ đất, anh em bầu trời như những vật tước đoạt được,mua được rồi bán đi
  • Họ sẽ ngấu nghiến đất đai và để lại đằng sau những bãi hoang mạc
  • Họ chẳng để ý gì đến bầu không khí, muông thú, cây cối
  • Xóa bỏ cuộc sống yên tĩnh, thanh khiết, hòa đồng với thiên nhiên, để thay thế bằng cuộc sống thành thị ồn ào, ầm ĩ, lăng mạ.

b) Để nêu lên sự đối lập, sự khác biệt và để thể hiện thái độ, tình cảm của mình, tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật như đối lập, so sánh, nhân hóa. Nhờ đó, cho thấy mối quan hệ của đất với con người được thể hiện gắn bó rất thân thiết, như là anh chị em, như là những người con trong gia đình, như là con cái với người mẹ. Cha ông, tổ tiên của người da đỏ vẫn còn tồn tại trong thiên nhiên, trong những dòng nước, trong âm thanh của côn trùng và nước chảy.

Câu 3:

a) Ý chính của đoạn thư cuối:

  • Yêu cầu tổng thống Mĩ dạy những người da trắng phải biết kính trọng đất đai
  • Yêu cầu tổng thống Mĩ dạy những người da trắng coi đất mẹ là mẹ
  • Yêu cầu tổng thống Mĩ khuyên bảo người da trắng rằng bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình

b) Cách hành văn, giọng điệu của đoạn cuối cũng giống như những đoạn trên là sử dụng điệp ngữ, nhưng có phần dứt khoát và mạnh mẽ hơn. Trong đoạn này, tác giả không nêu sự khác biệt giữa người da trắng và người da đỏ, không đặt vấn đề "nếu...thì..." như ở đoạn trên. Mà tác giả khẳng định Đất là Mẹ, có điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra với những đứa con của đất, con người bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình.

Câu 4:

Bức thư đã sử dụng rất nhiều yếu tố của phép lặp:

  • Lặp từ ngữ: mảnh đất, tôi biết, dòng nước, người da đỏ, người da trắng,...
  • Lặp kiểu câu: Nếu chúng tôi bán...ngài phải...; Ngài phải dạy...; Ngài phải bảo...; Ngài phải biết...; Ngài phải giữ gìn...

Tác dụng của những yếu tố trên:

  • Làm rõ tình cảm gắn bó sâu nặng, thiêng liêng với đất nước, với quê hương của người da đỏ
  • Phê phán, châm biếm lối sống và thái độ, tình cảm của người da trắng đối với tự nhiên, đất đai, môi trường
  • Thái độ kiên quyết, cứng rắn, tạo đà cho lập luận
  • Hơi văn nhịp nhàng, lôi cuốn thêm khí thế

Câu 5:

Một bức thư nói về việc mua bán đất đai cách đây một thế kỷ rưỡi nay vẫn được nhiều người xem là một trong những văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường, bởi vì tác giả đã viết lá thư này bằng cả tình yêu thương, niềm kính trọng của mình cũng như của những người da đỏ đối với đất đai. Với kinh nghiệm sống gần gũi với thiên nhiên, tác giả còn chỉ rõ tầm quan trọng của đất, của nước, của không khí và muông thú đối với con người. Qua đó, tác giả cũng nêu lên trách nhiệm của con người là phải bảo vệ, phải giữ gìn môi trường sống và góp phần bảo vệ thiên nhiên.