I. Về thể loại

Truyện Mẹ hiền dạy con (trích từ Liệt nữ truyện) của Trung Quốc tuy ra đời sớm hơn những truyện Con hổ có nghĩa và Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm long nhưng cũng được xếp vào cụm truyện trung đại bởi cách diễn đạt cũng có những điểm giống nhau.

II. Tóm tắt

Thầy Mạnh Tử từ lúc nhỏ hay bắt chước nên người mẹ đã phải chuyển nhà tới 3 lần (từ vị trí gần nghĩa địa chuyển đến gần chợ rồi đến gần trường học) để có chỗ ở phù hợp với việc học tập của con. Mạnh mẫu là một người mẹ giữ lời, tránh con học thói phép nói dối nhưng cũng rất cương quyết trong việc giáo dục con nên người.

III. Bố cục

Văn bản Mẹ hiền dạy con được chia làm 2 đoạn:

  • Đoạn 1: từ đầu =>  cắt đứt đi vậy, nội dung: quá trình dạy con của bà mẹ
  • Đoạn 2: còn lại, nội dung: kết quả của người mẹ sau bao ngày khổ cực dạy dỗ con

IV. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

5 sự việc diễn ra giữa mẹ con thầy Mạnh Tử thuở nhỏ:

  • Sự việc 1: Nhà ở gần nghĩa địa, con bắt chước đào, chôn, lăn khóc. Người mẹ nghĩ "chỗ này không phải chỗ con ta ở được". Sau đó chuyển nhà ra gần chợ.
  • Sự việc 2: Ở gần chợ, con bắt chước cách nô nghịch, buôn bán điên đảo. Người mẹ nghĩ "chỗ này cũng không phải chỗ con ta ở được". Và chuyển nhà ra gần trường học.
  • Sự việc 3: Ở gần trường, con bắt chước học tập lễ phép, cắp sách vở. Người mẹ nghĩ "chỗ này là chỗ con ta ở được đây", đã yên tâm về chỗ ở.
  • Sự việc 4: Con hỏi "người ta giết lợn để làm gì?". Người mẹ nói đùa "Để cho con ăn đấy", rồi hối hận, mua thịt lợn về cho con ăn thật.
  • Sự việc 5: Con bỏ học về nhà chơi. Người mẹ cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt và bảo: Con đang đi học mà bỏ học, thì cũng như ta đang dệt tấm vải này mà cắt đứt đi vậy"

Câu 2:

* Từ 3 sự việc đầu cho ta thấy, việc lựa chọn môi trường sống có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc hình thành nhân cách trẻ thơ. Người Việt Nam ta thường có câu: Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.

*  Hai sự việc sau, bà mẹ cũng thể hiện quan điểm dứt khoát trong cách dạy con: thứ nhất, không được nói dối trẻ con, thứ hai, kiên quyết hướng vào trẻ học tập kể cả phải chấp nhận tốn của cải, vật chất. Mạnh Tử học tập chuyên cần, sau trở thành bậc đại hiền, nổi tiếng về đạo đức và hiểu biết rộng chính là nhờ cách dạy con như thế của người mẹ.

Câu 3:

Qua câu chuyện trên, ta thấy người mẹ của Mạnh Tử không chỉ đơn giản là một người mẹ hiền mà còn là một người thầy, một cô giáo vĩ đại đầu tiên của con trai mình. Tuy chỉ là một người phụ nữ bình thường nhưng cách dạy dỗ của bà rất khéo léo, sâu sắc và rất khoa học như một bà sư phạm tài ba.

Câu 4:

Cũng giống như truyện Con hổ có nghĩa, truyện Mẹ hiền dạy con cũng mang những đặc điểm tiêu biểu của truyện trung đại: cốt truyện đơn giản, nội dung mang tính chất giáo huấn, nhân vật được miêu tả chủ yếu qua ngôn ngữ trực tiếp của người kể chuyện và hành động, ngôn ngữ đối thoại của nhân vật. Điểm khác với truyện Con hổ có nghĩa là truyện Mẹ hiền dạy con không nghiêng về tính hư cấu (tính tưởng tượng mà gần với ký (ghi chép sự việc) và gần với sử (ghi chép chuyện thật).