I. Tác giả (mời các em tham khảo SGK Ngữ văn 6 Tập 2)
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
Bài thơ này tả cơn mưa rào ở vùng đồng bằng Bắc Bộ kèm với mưa thường có giông, sấm chớp, gió mạnh.
Bài thơ tả cơn mưa theo hai giai đoạn: lúc sắp mưa và khi trời mưa. Bốn câu cuối cùng khi trời mưa có thể tách thành một phần riêng. Từ đó, chúng ta có thể chia bài thơ thành 3 đoạn:
- Đoạn 1: từ đầu => "ngọn mùng tơi nhảy múa": Khung cảnh trời sắp mưa
- Đoạn 2: tiếp => "cây lá hả hê": Trong cơn mưa
- Đoạn 3: còn lại: Hình ảnh người nông dân trong mưa thật to lớn, đẹp đẽ.
Câu 2:
Bài thơ được làm theo thể thơ tự do, cách ngắt nhịp linh hoạt bao gồm nhịp 1,2,3,4 mà đa phần là nhịp 2. Chính điều này đã tạo nên sự thuận lợi cho việc diễn tả một cách phóng túng những quan sát về sự vật của người viết.
Câu 3:
Bài thơ đã miêu tả rất sinh động trạng thái và hoạt động của nhiều cây cối, loài vật trước và trong cơn mưa.
a) Tác giả đã sử dụng hàng loạt các động từ, tính từ để miêu tả sự vật rất độc đáo, thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả:
- Mối trẻ bay cao, mối già bay thấp
- Ông trời và kiến như chuẩn bị tham gia trận đánh nên mặc áo giáp đen, hành quân đầy đường
- Mỗi sự vật đều đón chờ cơn mưa với niềm vui riêng, thể hiện những tình cảm riêng, tính cách riêng.
Những động từ và tính từ miêu tả như rối rít, hành quân, múa, rung tai nghe, đu đưa,... Những tính từ như tròn trọc lóc, mù trắng, chéo, chồm chồm, hả hê,... đều được sử dụng rất đúng chỗ, góp phần miêu tả sinh động cảnh vật.
b) Những phép nhân hóa được sử dụng để miêu tả thiên nhiên trong bài thơ: ông trời mặc áo, mía múa gươm, kiến hành quân, cỏ gà rụng tai nghe, bụi tre tần ngần gỡ tóc, hàng bưởi bế lũ con đầu tròn trọc lóc, sấm ghé xuống sân khanh khách cười, cây dừa sử dụng tay bơi, ngọn mùng tơi nhảy múa,...
=> Tác dụng của phép nhân hóa: làm cho cả thế giới cây cỏ, thiên nhiên hoạt động sinh động, đa dạng như thế giới con người. Phép nhân hóa được sử dụng thành công là nhờ tài năng quan sát tuyệt vời của tác giả, kết hợp với sự liên tưởng dồi dào. Mặc dù nhiều nhân hóa, nhưng không có sự lặp lại mà có những nét độc đáo riêng trong mỗi hình ảnh.
Câu 4:
Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên, cho đến cuối bài thơ mới xuất hiện hình ảnh con người:
Bố em đi cày
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa...
Ông bố ở đây chỉ là một người nông dân bình thường, nhưng qua những từ ngữ của câu thơ, hình ảnh người bố lại trở nên thật lớn lao, phi thường, ông đội cả sấm, cả chớp, cả một trời mưa. Hình ảnh người nông dân có tầm vóc lớn lao với tư thế vững vàng, hiên ngang, như một vị thần đầu đội trời, chân đạp đất có thể so sánh với sức mạnh của thiên nhiên. Có thể nói, trong con mắt nhìn của một em bé, người bố trở nên thật lớn lao, vĩ đại.
