Xin chào các em! Trong chuyên mục soạn văn ngày hôm nay, Soạn Văn sẽ hướng dẫn các em soạn bài: Tổng quan văn học Việt Nam. Đây là bài học đầu tiên trong chương trình Ngữ văn 10 và cũng là bài học đầu tiên khi các em bước chân vào cánh cổng trường THPT với bao sự cố gắng và nỗ lực. Các em hãy cùng tham khảo để chuẩn bị cho bài học trên lớp thật tốt nhé!
Câu 1:
Sơ đồ các bộ phận của văn học Việt Nam:
Câu 2:
Quá trình phát triển của văn học Việt Nam gắn chặt với lịch sử chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước. Nhìn tổng quát, văn học Việt Nam đã trải qua 3 thời kì lớn. Thời kì đầu thuộc loại hình văn học trung đại, hai thời kì sau thuộc phạm vụ văn học hiện đại.
* Văn học trung đại: gồm hai thành phần là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.
- Văn học chữ Hán tồn tại cho tới cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX. Chữ Hán chính là phương tiện để nhân dân ta tiếp nhận những học thuyết lớn của phương Đông thời đó như Nho giáo, Phật giáo, tư tưởng Lão - Trang; tiếp nhận một phần quan trọng hệ thống thể loại và thi pháp và thi pháp văn học cổ - trung đại Trung Quốc. Văn học chữ Hán có nhiều thành tựu rực rỡ.
- Văn học chữ Nôm bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thế kỉ XV, đạt tới đỉnh cao ở cuối thế kỉ XIX. Văn học chữ Nôm chịu ảnh hưởng của văn học dân gian khá sâu sắc. Đặc biệt, thơ chữ Nôm phát triển hơn văn xuôi chữ Nôm.
* Văn học hiện đại: văn học từ đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX.
- Có quan hệ giap lưu quốc tế rộng hơn, được tiếp xúc với các nền văn học châu Âu. Văn học hiện đại chủ yếu được viết bằng chữ quốc ngữ; số lượng tác giả, tác phẩm và người đọc tăng nhanh. Trong giai đoạn này, nhiều nhà văn, nhà thơ đã có thể sống bằng nghề. Đời sống văn học trở nên sôi động hơn nhờ có báo chí và kĩ thuật in ấn hiện đại. Lối viết hiện thực lấn át lối viết ước lệ, cái tôi cá nhân ngày càng được khẳng định, nhiều thể loại văn học mới ra đời thay thế những hệ thống thể loại cũ.
- Đến sau cách mạng tháng Tám năm 1945, nhiều nhà văn, nhà thơ đi theo cách mạng, cống hiến tài năng cho sự nghiệp văn học cách mạng của dân tộc.
- Sau năm 1975, văn học phản ánh sâu sắc công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, miêu tả trung thực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước và những tâm tư, tình cảm của con người Việt Nam trước ngưỡng cửa hội nhập quốc tế.
Câu 3:
Văn học Việt Nam đã thể hiện chân thực, sâu sắc đời sống tư tưởng, tình cảm của con người Việt Nam trong nhiều mối quan hệ đa dạng.
* Phản ánh mối quan hệ với thiên nhiên
Ở khía cạnh này, các tác phẩm văn học Việt Nam đã khái quát lại quá trình ông cha ta nhận thức cải tạo và chinh phục thế giới tự nhiên. Thiên nhiên bên cạnh những khía cạnh hung bạo và dữ dội, nó còn là một người bạn. Chính vì vậy, nó hiện lên trong thơ văn một cách thân thiết và gần gũi, tươi đẹp và đáng yêu. Hơn thế nữa, nó cũng đa dạng và thay đổi theo quan niệm thẩm mĩ của từng thời đại.
* Phản ánh mối quan hệ với quốc gia, dân tộc
Có thể nói, đây là nội dung tiêu biểu và xuyên suốt lịch sử phát triển văn học Việt Nam. Nó phản ánh một đặc điểm lớn của lịch sử dân tộc: luôn phải đấu tranh để chống lại các thế lực thù địch xâm lược để bảo vệ nền độc lập tự chủ của mình. Mối quan hệ quốc gia dân tộc được văn học đề cập ở nhiều khía cạnh khác nhau nhưng nổi bật là tinh thần yêu nước. Và đặc biệt, nhiều tác phẩm của dòng văn học này đã trở thành những kiệt tác bất hủ trong nền văn học nước ta.
* Phản ánh mối quan hệ xã hội
Trong xã hội có giai cấp đối kháng , văn học Việt Nam khi đó cất lên các tiếng nói tố cáo, phê phán các thế lực chuyên quyền và bày tỏ sự cảm thông sâu sắc với những người dân bị áp bức, bóc lột. Những tác phẩm thuộc mảng sáng tác này đã thể hiện được ước mơ, khát vọng về một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Tác giả nhìn thằng vào thực tại để nhận thức, phê phán, lên án, tố cáo và cải tạo xã hội là một truyền thống cao đẹp, là một biểu hiện rực rỡ của chủ nghĩa nhân đạo trong văn học nước ta.
* Phản ánh ý thức về bản thân
Ở phương diện này, văn học Việt Nam đã ghi lại quá trình lựa chọn, đấu tranh để khẳng định cái đạo lí làm người của dân tộc Việt Nam trong sự kết hợp hài hòa 2 phương diện: tâm và thân, phần bản năng và phần văn hóa, tư tưởng vị kỉ và tư tưởng vị tha, ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng. Trong những hoàn cảnh lịch sử khác nhau, văn học có thể đề cao mặt này hay mặt khác. Song, nhìn chung xu hướng của sự phát triển văn học dân tộc là xây dựng một đạo lí làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp của con người như: lòng nhân ái, thủy chung, tình nghĩa, vị tha, giàu đức hi sinh,...
