Xin chào các em! Trong bài viết ngày hôm nay, Soạn Văn sẽ hướng dẫn các em soạn bài: Thơ hai-cư của Ba-sô. Văn bản được biên soạn trong chương trình Ngữ Văn 10 tập 1. Mời các em cùng tham khảo nhé!
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
Tình cảm thân thiết của nhà thơ với thành phố Ê-đô và nỗi niềm hoài cảm về kinh đô Ki-ô-tô đẹp đẽ đầy kỉ niệm được thể hiện qua các bài 1 và 2:
* Bài 1:
Ba-sô có quê hương ở Mi-ê và ông lên Ê-đô sinh sống được 10 năm mới trở về thăm quê. Ở Ê-đô, Ba-sô rất nhớ quê, nhưng về quê rồi rồi Ba-sô lại thấy nhớ Ê-đô. Có lẽ ông đã coi Ê-đô như quê hương thứ 2 của mình, muốn gắn bó với mảnh đất ấy như nơi mà mình đã được sinh ra.
* Bài 2:
Trong bài này, Ba-sô có nhắc đến chim đỗ quyên, đây là tiếng chim mà ông nghe được khi quay lại Ki-ô-tô sau hai mươi năm. Tiếng chim này nghe rất thê thiết vậy nên khi nghe thấy tiếng chim này, nhà thơ lại hoài niệm và lại nhớ về một Ki-ô-tô của quá khứ, một Ki-ô-tô đã xa xôi.
Câu 2:
Tình cảm của tác giả đối với mẹ và với một em bé bị bỏ rơi được thể hiện qua bài 3, 4:
* Bài 3:
Tình mẫu tử thấm đượm và xót xa. Tác giả cảm thấy đau đớn khi không chăm sóc được cho mẹ và cũng không thể gặp mẹ lần cuối bởi vậy nên "lệ trào nóng hổi". Đây chính là dòng nước mắt của nỗi xót xa, của những đau đớn, của tình yêu thương đối với người mẹ đã mất của tác giả.
* Bài 4:
Bài thơ này đã gợi lại một sự thật nhói đau ở nước Nhật thời xưa: đó là vào những năm bị mất mùa, đói kém, có nhà không nuôi nổi con phải bỏ con vào rừng, thậm chí còn nhẫn tâm giết chết đứa trẻ. Bởi vậy, khi nghe thấy tiếng vượn hú, tác giả liên tưởng đến tiếng khóc của trẻ con. Trong không khí mùa thu, tiếng gió thổi nghe như tiếng mùa thu than khóc cho nỗi buồn đau của con người. Tất cả những âm thanh ấy gợi lên nỗi niềm đau thương khôn nguôn.
Câu 3:
Qua bài thơ số 5, chúng ta có thể cảm nhận được vẻ đẹp trong tâm hồn của nhà thơ. Hình ảnh chú khỉ đơn độc trong bài thơ gợi lên hình ảnh người nông dân Nhật Bản, gợi lên hình ảnh những em bé nghèo đang co ro trong cơn lạnh. Bài thơ thể hiện lòng từ bi với những sinh vật tội nghiệp và tình thương yêu sâu sắc của nhà thơ đối với những kiếp người nghèo khổ.
Câu 4:
Mối tương giao giữa các sự vật, hiện tượng trong vũ trụ được thể hiện qua các bài thơ 6, 7:
* Bài 6:
Bài thơ miêu tả cảnh mùa xuân, cảnh hoa anh đào nở rộ. Tác giả liên tưởng đến hàng ngàn cánh hoa đào phớt hồng, mỏng manh như giấy, lả tả bay, rụng xuống hồ và làm cho mặt nước gợn sóng.
Tuy nhiên, chính cảnh tượng đẹp đẽ này lại ẩn chứa một triết lí vô cùng sâu sắc: sự tương giao của mọi vật trong vũ trụ, mọi vật trong thế giới này đều tác động qua lại lẫn nhau, không có vật thể nào tồn tại độc lập.
* Bài 7:
Trong cái không gian im lặng, trong cái không khí trầm buồn thì tiếng ve lại kêu lên. Nhưng không râm ran, mà nó rền rĩ để rồi thấm vào đá. => Một khung cảnh u tịch, vắng lặng mang chút buồn.
Câu 5:
Khát vọng được sống, được tiếp tục lãng du của Ba-sô được thể hiện trong bài số 8:
* Bài 8:
Bài thơ này là bài thơ từ thế của ông, được Ba-sô viết vào năm 1694 ở Ô-sa-ka. Trước đó, ông đã cảm thấy mình yếu lắm rồi, giống như một cánh chim sắp sửa bay khuất vào vào chân trời vô tận.
Tuy nhiên, chúng ta đều biết rằng cả cuộc đời của Ba-sô là cuộc đời lang thang phiêu bồng, lãng du. Do vậy, ngay cả khi sắp từ giã cõi đời, ông vẫn còn rất lưu luyến, vẫn còn muốn tiếp tục cuộc đi - đi bằng hồn của mình. Bài thơ như là một bức thông điệp cho cái tâm nguyện ấy của ông. Và đúng là khi đọc bài thơ, ta lại như thấy hồn của Ba-Sô lang thang trên khắp những cánh đồng hoang vu.
Câu 6:
"Quý ngữ" và cảm thức thẩm mĩ về cái Vắng lặng, Đơn sơ, U huyền trong các bài 6, 7, 8:
* Bài 6: quý ngữ ở đây chính là "Cánh hoa anh đào", hình ảnh này gợi lên mùa xuân. Cảm thức thẩm mĩ về cái đơn sơ của bài hai-cư này chính là những triết lí sâu sắc rút ra được từ bức tranh mùa xuân tươi đẹp kia.
* Bài 7: quý ngữ ở trong bài thơ này chính là hình ảnh "tiếng ve ngâm". Bởi đây là âm thanh vang vọng nhất của mùa hè. Và cảm thức thẩm mĩ của bài thơ nằm chính trong sự u huyền, tịch mịch của không gian khi mà tiếng ve rền rĩ kia như từng giọt âm thanh thấm sâu vào từng kẽ đá.
* Bài 8: quý ngữ trong bài thơ số 8 này là "những cánh đồng hoang vu". Từ những cánh đồng hoang vu đó hiện lên trong giấc mơ khi tuổi già xế bóng, khi tiếng chim kêu đã như sắp lịm đi kia gợi lên một mùa thu hiu quạnh và cảm thức thẩm mĩ của bài hai-cư cũng ẩn sâu trong cái vắng lặng đó.
