Xin chào các em! Trong chuyên mục soạn văn ngày hôm nay, Soạn Văn sẽ hướng dẫn các em soạn bài: Bếp lửa. Đây là một bài thơ rất hay và nổi tiếng của nhà thơ Bằng Việt. Các em hãy cùng theo dõi để chuẩn bị cho bài giảng trên lớp thật tốt nhé!
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả (các em tham khảo phần giới thiệu tác giả Bằng Việt trong SGK Ngữ văn 9 Tập 1).
2. Tác phẩm
* Xuất xứ: Bài thơ Bếp lửa được sáng tác vào năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên học Luật ở nước ngoài. Bài thơ được đưa vào tập Hương cây - Bếp lửa, tập thơ đầu tay của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ.
* Thể thơ: tự do
* Bố cục: Bài thơ Bếp lửa có thể được chia làm 4 phần:
- Phần 1: khổ 1: Hình ảnh bếp lửa và sự khơi nguồn cảm xúc
- Phần 2: 4 khổ tiếp: Những kỉ niệm thời thơ ấu sống bên bà và hình ảnh người bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa
- Phần 3: 2 khổ tiếp: Suy ngẫm của cháu về bếp lửa và người bà
- Phần 4: khổ cuối: Niềm thương nhớ của người cháu với người bà khi đi xa.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
* Bài thơ là lời của nhân vật người cháu nói về người bà, nói về tình yêu thương mà bà đã giành cho cháu trong những ngày tháng gian khổ.
* Bố cục của bài thơ ở mục trên.
Câu 2:
* Trong hồi tưởng của người cháu, rất nhiều những kỉ niệm về bà và tình bà cháu đã được gợi lại:
- Nạn đói vào năm 1945, lúc đấy, người cháu mới lên 4 tuổi, năm đó đã trở thành bóng đêm ghê rợn ám ảnh người cháu cho đến tận bây giờ.
- Rồi khi cha mẹ bận đi công tác, 8 năm người cháu ở cùng bà, được bà dạy cho học, dạy làm, được bà kể chuyện cho nghe, trao cho cháu cả tình yêu thương của một người mẹ, người cha, ngày ngày bà cặm cụi nhóm lửa nuôi lớn cháu.
- Đến năm giặc đốt làng, đốt cả nhà, bà vẫn vững lòng dặn người cháu không được kể với bố mẹ để bố mẹ yên tâm công tác, bà vẫn sớm chiều nhén nhóm ngọn lửa ủ ấm lòng cháu, kỉ niệm nào về bà cũng thấm đượm tình yêu thương, mãi in sâu trong tâm trí người cháu.
* Bài thơ có sự kế hợp giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận: xen giữa kể là những đoạn tả sinh động, tả cảnh bếp lửa chờn vờn trong sương sớm, tả cảnh đói mòn đói mỏi, cảnh làng bị cháy, đặc biệt là hình ảnh cặm cụi, tần tảo sớm hôm của người bà. Qua đó, người đọc thấy được tình cảm, lòng biết ơn của người cháu nơi xa đối với bà.
Câu 3:
Hình ảnh bếp lửa xuất hiện xuyên suốt bài thơ và được nhắc tới 10 lần. Khi nhắc đến hình ảnh bếp lửa thì người cháu nhớ đến bà và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa. Điều đó là do hình ảnh bếp lửa đã trở thành biểu tượng, bà và bếp lửa là hai mà như một, bà châm ngọn lửa, đó không chỉ là ngọn lửa củi, lửa rơm, mà đó còn là "ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng", ngọn lửa của tình yêu thương, ấp ủ.
Tác giả viết: "Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa !", đây là một hình ảnh giản dị ghi dấu tình bà cháu thiêng liêng, lưu giữ cả một tuổi thơ khổ cực gian khó nhưng tràn đầy tình yêu thương, ấm áp.
Câu 4:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng.
Ở hai câu thơ dưới, tác giả dùng từ "ngọn lửa" mà không nhắc lại "bếp lửa" là vì từ "ngọn lửa" mang tính khái quát cao, ngọn lửa mang tính biểu tượng. Đây không phải ngọn lửa để nấu nướng mà là ngọn lửa của tình yêu thương của người bà. Nó mang đến hơi ấm và tỏa sáng như bà đang trao tình cảm ấm áp cho người cháu.
Theo em, những câu thơ trên muốn nói tình yêu thương to lớn của người bà luôn tỏa sáng, ấm áp, không thể nào dập tắt được và truyền lại cho thế hệ mai sau.
Câu 5:
* Cảm nhận về tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ: tình cảm bà cháu trong bài thơ rất sâu nặng, cứ nhẹ nhàng, giản dị mà thấm thía, sâu xa. Tình cảm ấy như đã vượt qua chiều dài của thời gian, chiều rộng của không gian, neo đậu mãi trong tim người cháu. Tuổi thơ của cháu đã đi qua bao tháng năm đồng nghĩa với việc khoảng cách giữa cháu và bà cũng đã xa vời vợi nhưng cháu chẳng lúc nào quên nhớ về bà, nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ bên bà. Có thể nói, tình yêu và lòng biết ơn đối với người bà của cháu cũng chính là tình yêu đối với quê hương, đất nước.
Chúc các em học tập tốt nhé!
