Xin chào các em! Đến với chuyên mục soạn văn 9 tập 1 ngày hôm nay, Soạn Văn sẽ hướng dẫn các em soạn bài: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ. Qua bài thơ này, các em sẽ thấy được những vất vả, gian nan của cuộc sống ở chiến khu và tình cảm người mẹ dành cho con, tình cảm của một người công dân dành cho đất nước. Mời các em cùng tham khảo nhé!

I. Tác giả, tác phẩm

1. Tác giả (các em tham khảo phần giới thiệu tác giả Nguyễn Khoa Điềm trong SGK Ngữ văn 9 Tập 1).

2. Tác phẩm

* Xuất xứ: Văn bản Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971 khi đang công tác ở chiến khu miền Tây thừa thiên.

* Thể thơ: tự do

* Bố cục: Văn bản có thể được chia làm 3 phần:

  • Phần 1: 11 câu thơ đầu: Lời ru khi mẹ giã gạo
  • Phần 2: 11 câu thơ tiếp: Lời ru khi đang lao động sản xuất
  • Phần 3: 12 câu cuối: Lời ru khi mẹ cùng dân làng tham gia chiến đấu.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà - ôi "lớn trên lưng mẹ" ở vùng chiến khu Trị - Thiên khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra quyết liệt. Lời hát ru có 3 khúc, mỗi khúc có 2 khổ và đều mở đầu bằng hai câu: "Em cu Tai... đừng rời lưng mẹ" rồi kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ: "Ngủ ngoan a - kay ơi..." (bốn câu). Từng lời ru của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng:

  • Tạo nhịp điệu dìu dặt, tha thiết, tạo tiết tấu nhẹ nhàng như lời ru, gợi nên vẻ nhịp nhàng của cách đưa nôi
  • Thể hiện tình cảm thiết tha, trìu mến mà người mẹ giành cho người con, mong con khôn lớn, khỏe mạnh để góp công sức bảo vệ tổ quốc, giành lại độc lập cho dân tộc.

Câu 2:

Phân tích hình ảnh người mẹ Tà - ôi trong bài thơ:

Người mẹ Tà - ôi được miêu tả trên hai khía cạnh:

  • Người mẹ tảo tần, lam lũ: mẹ làm những công việc hằng ngày như giã gạo, tỉa bắp, chuyển lán, đạp rừng với bao nhiêu vất vả, gian nan.
  • Người mẹ kháng chiến: mẹ tham gia gián tiếp vào công cuộc kháng chiến, tình cảm của người mẹ không chỉ dành cho a - kay mà còn dành cho bộ đội, cho làng, cho đất nước.

Và trong bất kỳ công việc nào, người mẹ cũng luôn địu con trên lưng, ru con ngủ. Chính những điều đó đã làm nên nét vĩ đại của hình ảnh người mẹ Tà - ôi.

Câu 3:

Hai câu thơ:

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

Hai câu thơ trên vừa sử dụng phép so sánh vừa sử dụng phép ẩn dụ. Mặt trời của bắp là mặt trời của thiên nhiên vĩnh hằng, mặt trời mang lại ánh sáng và sự sống cho muôn loài. Còn mặt trời của mẹ chính là em cu Tai, em là mặt trời, là niềm hạnh phúc của đời mẹ. Em mang ánh sáng, mang nguồn sống tinh thần đến cho mẹ, em là mặt trời nhỏ bé, gần gũi thân thương, lúc nào cũng ngon giấc trên lưng mẹ. Qua đó, cho người đọc thấy được tình cảm sâu đậm của người mẹ đối với con, con là tất cả, là nguồn sống, nguồn ánh sáng cảu cuộc đời mẹ.

Câu 4:

* Qua các khúc ru, em thấy tình cảm người mẹ dành cho con thật đằm thắm và lớn lao. Người mẹ luôn mong con mình khôn lớn trưởng thành, mong con được sống trong hòa bình. Tình yêu thương con tha thiết đã tiếp thêm cho mẹ động lực để lao động, để sản xuất, phục vụ kháng chiến, góp phần gián tiếp hỗ trợ công cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

* Mối liên hệ  giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm ở từng đoạn thơ, về sự phát triển của tình cảm và ước vọng của người mẹ qua 3 khúc ru:

  • Mẹ giã gạo nên mẹ mơ con lớn sẽ "Vung chày lún sân" giã những hạt gạo trắng ngần
  • Mẹ tỉa bắp trên nương, mẹ mong ước con sau này có thể phát nương cho mẹ
  • Mẹ địu con ra trận nên mẹ mơ thấy Bác Hồ, nghĩa là mơ thấy đất nước thống nhất, mơ thấy Bắc Nam sum họp một nhà và mong sau này con sẽ sống trong đất nước hòa bình, độc lập, tự do.

Câu 5:

* Tình yêu thương con của người mẹ gắn với những tình cảm: tình yêu bộ đội, yêu buôn làng và cao hơn nữa là tình yêu đất nước.

* Qua khúc ru, ta thấy được tình yêu thương con dạt dào, nồng thắm, tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu mãnh liệt của những bà mẹ Việt Nam, của nhân dân Việt Nam. Bên cạnh đó là ước mơ, là khát vọng, là niềm tin của nhân dân vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến.

Soạn Văn chúc các em học tập thật tốt nhé!